بیانیه جامعه باستان‌شناسی خطاب به رئیسی

به گزارش مجله خبری نگار،در این بیانیه خطاب به حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی آمده است: همان‌گونه که رئیس‌جمهور منتخب استحضار دارند مسأله فرهنگ و به ویژه میراث فرهنگی یکی از اساسی‌ترین موضوعاتی است که سکان و هدایت آن در حوزه مسئولیت ریاست‌جمهوری است. اما متأسفانه در تبلیغات و رقابت‌ها و مناظره‌­های انتخاباتیِ نامزد‌های محترم، کمتر بدان پرداخته شده بود و میراث فرهنگی این کهن‌دیارِ هماره ماندگار، هیچ جایگاهی را در برنامه­‌های نامزد‌های محترم ریاست‌جمهوری که قرار بود چهار سال سکان مدیریت کلان این کشور باستانی را بر عهده بگیرند، به شکلی شایسته به خود اختصاص نداد و حتی در برنامه اعلامی برخی از نامزد‌های محترم ذکر نامی هم از آن به میان نیامد!

همین کم‌توجهی به امری خطیر که یکی از مؤلفه­‌های مهم هویتی ایران اسلامی را تشکیل می‌دهد، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران را بر آن داشت تا در آستانه تحولات بنیادین در دولت آینده، دغدغه‌­های بخشی از جامعه علمی، پژوهشی و کارشناسی حوزه میراث فرهنگی کشور را به عالی‌ترین مرجع تصمیم­‌گیری در دستگاه اجرایی منعکس کند. با امید به آن‌که این دل‌نگرانی­‌ها، واقعیت‌­ها و راهکار‌های پیشنهادی بتواند در اتخاذ بهترین تصمیمات موثر افتد.

حضرت­‌عالی می‌دانید که رخشندگی فرهنگ و تمدن این سرزمین به گونه‌­ای است که هیچ‌کس حتی دشمنان این ملت را توانایی انکار آن نیست. باورها، رفتار‌ها و سازندگی­‌های بی‌بدیل نیاکان ما در ادوار مختلف پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی که امروز از آن‌ها به عنوان میراث فرهنگی مادی و معنوی کشورمان یاد می­‌کنیم و به آن‌ها می‌بالیـم، حاصـل تلاش‌ها، رنج‌­ها و زحـمات نیاکانی است که بخـش عمـده آن بر ما همچنان پوشیده مانده است.

این­‌که چغازنبیل، پاسارگاد، تخت‌جمشید، استخر، نقش‌رستم، بیشاپور، تخت‌سلیمان، مسجدجامع اصفهان، میدان نقش جهان، مجموعه شیخ صفی و هزاران اثر گران‌­سنگ دیگر در حوزه میراث مادی و مواریث ارزشمند معنوی‌ای، چون نوروز، سنّت‌­ها، آیین­‌های ملی و دینی با چه رنج و زحمتی شکل گرفته و به بار نشسته یا چرا بخش اعظمی از باورها، رفتار‌ها و کنش‌­های پیشینیانِ تمدن‌ساز این دیار بر ما پوشیده است، تنها با کمک دانش میان‌رشته­‌ای باستان­‌شناسی قابل موشکافی است و ثمره آن می‌تواند تحولی شگرف در شناسایی راز و رمز‌های شکل‌­گیری تمدن این مرز و بوم به وجود آورده و نتیجه آن به عنوان عبرت و نقشه راه در تصمیم­‌گیری­‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی مورد استفاده قرار گیرد. آگاهی نداشتن از این پیشینه، امروزه مشکلات متعددی را در سیاست خارجی، آمایش سرزمینی و حفاظت از منابع زیست­‌محیطی برای دولت­مردان و مردم این سرزمین به وجود آورده که بخشی از آن در خشکسالی­‌های اخیر و شیوه برخورد با آن قابل ذکر است.

انجمن علمی باستان‌شناسی ایران به نمایندگی از بخش اعظمی از جامعه فرهنگی و علمی باستان‌شناسان این سرزمین ضمن اعلام آمادگی برای همکاری و کمک همه‌جانبه به دولت جناب­‌عالی، لازم می­‌داند معضلات پیش روی وزارت میراث فرهنگی و راهکار‌ها و برنامه‌­های پیشنهادی خود را ارائه کند.

الف) مشکلات:

تشکیل سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۶۴ و تصویب اساسنامه آن در سال ۱۳۶۷ اگرچه واحد‌های پراکنده زیرمجموعه وزارت فرهنگ و هنر قبل از انقلاب و وزارت علوم در پس از انقلاب را گرد هم آورد و به عنوان سازمانی واحد در زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فعالیت خود ادامه داد و خدمات درخوری را در این زمینه به حوزه میراث فرهنگی ارائه کرد، اما با توجه به اهمیت، گستردگی و ظرفیت میراث فرهنگی هرگز نتوانست انتظارات موجود را برآورده سازد.

با ادغام حوزه­‌های گردشگری و صنایع دستی در سازمان میراث فرهنگی و تأسیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌­دستی و ارتقاء جایگاه سازمان به عنوان معاونت رییس‌جمهور و سپس تبدیل آن به وزارت، متأسفانه به دلیل فقدان شفافیت و تفکیک وظایف سه حوزه و عدم درک این مهم که گردشگری و صنایع دستی باید از خوان میراث فرهنگی ارتزاق کند، امر وارونه شد و میراث در سایه حوزه‌های دیگر قرار گرفت. نتیجه آن تاوان­‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در عرصه­‌های مختلفی شد. به عنوان نمونه می‌توان به ناهماهنگی در طرح‌های عمرانی، توسعه‌­ای و بنیادی در شهر‌ها و روستا‌ها اشاره کرد.

در ادامه این بیانیه با انتقاد از انتصاب‌ها، نداشتن ارتباط مناسب با دانشگاه­‌ها و آن‌چه بی‌توجهی به تعاملات بین‌المللی و در نتیجه، تعطیلی اغلب مراکز ایران‌شناسی در دانشگاه‌های معتبر دنیا عنوان شده، مشکلات دیگری هم برشمرده شده است ازجمله: کاهش پژوهش­‌ها به دلیل محدودیت­‌های مالی، نداشتن توجه به میراث فرهنگی مشترک در گستره ایران فرهنگی و مسائلی در حوزه‌های مرتبط با گردشگری و صنایع دستی.

در بخش‌های دیگر این بیانیه نیز به راهکار‌ها و طرح‌های بنیادین پرداخته شده است:

ب) راهکارها:

پایه قرار دادن فرهنگ در امر توسعه و رویکرد ویژه به حوزه میراث فرهنگی در دولت آینده. بی تردید میراث فرهنگی به عنوان یکی از مؤلفه‌­های مهم هویتی ایرانیان، نقشی محوری در تحقق وحدت ملی و تغییر نگاه جهانیان به ملت ایران خواهد داشت.

بازتعریف وظایف وزارتخانه در حوزه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و تبیین این اصل که حوزه‌های گردشگری و صنایع دستی می‌بایست از بستر‌های فراهم‌آمده از سوی میراث فرهنگی برای تحقق اهداف خود استفاده کنند. به عبارت دیگر حوزه‌های مذکور می­‌بایست از خوان میراث فرهنگی استفاده کنند نه بالعکس.

انسجام‌بخشی به مأموریت‌های وزارت از طریق دانش‌افزایی کارشناسان و متخصصان موجود و جذب دانش‌آموختگان کارآمد و استفاده از ظرفیت‌­های موجود در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی داخل کشور.

گسترش ارتباط و تعامل با مراکز علمی پژوهشی در سطح بین­‌المللی به منظور روزآمد شدن دانش متخصصان وزارت و استفاده از آخرین دستاورد‌ها و تکنیک‌های علمی در انجام پژوهش‌­ها و فعالیت‌­های آن.

تعریف پروژه­‌های کوتاه‌­مدت، میان­‌مدت و بلندمدت در حوزه‌­های مأموریتی وزارت به ویژه میراث فرهنگی و استفاده از تمامی ظرفیت­‌های کارشناسی موجود در کشور.

گسترش مطالعات تخصصی در زمینه میراث فرهنگی مشترک با کشور‌های همجوار، یا به عبارتی دیگر، حضور کارشناسان و متخصصان کشور در حوزه ایران فرهنگی به منظور تقویت روابط و تعاملات فرهنگی و همگرایی‌های منطقه‌ای.

توجه علمی و تخصصی به حوزه­‌های گردشگری و صنایع دستی با به کارگیری متخصصان این حوزه­‌ها و تعریف رابطه صحیح و منطقی میان سه حوزه به منظور دستیابی به اهداف کلان وزارتخانه.

سپردن مسئولیت این وزارتخانه مهم فرهنگی ـ اقتصادی به افراد متخصص و آگاه برای هدایت آن در سطوح عالی، میانی و کارشناسی که می­‌تواند متضمن انسجام ملی و خوداتکایی مالی برای کشور باشد. سوابق موجود حکایت از آن دارد که متأسفانه دولت­‌ها در امر فرهنگ که به سلامت روح و روان جامعه مرتبط است، احساس نیاز چندانی به افراد متخصص نمی‌­کنند و غالباً افراد غیرمتخصص و ناآشنا را به چنین مسؤلیت­‌هایی می­‌گمارند. حال آن‌­که در حوزه­‌هایی که با روح جامعه در ارتباط است می­‌بایست از متخصصانِ این حوزه بهره­‌مند شد. امید است دولت جناب‌عالی برای هدایت این حوزه که بسیار حساس‌تر از سایر حوزه‌­هاست، از متخصصان امر استفاده کند.

ج) طرح‌­های بنیادین:

تلاش برای نهادینه کردن توجه و صیانت از میراث فرهنگی به عنوان معرفت عمومی از طریق تبلیغ در رسانه­‌های جمعی؛ قرارگرفتن در برنامه‌­های درسی در سطوح مختلف آموزشی و ساخت فیلم­‌ها و برنامه‌­های تلویزیونی برای تبیین این امر که حفاظت از میراث فرهنگی وظیفه‌­ای ملی است.

توجه و تبلیغ برای صیانت از میراث فرهنگی مادی و معنوی از طریق بخش‌های مرجع جامعه نظیر مراجع عظام تقلید، ائمه جمعه و جماعات و شخصیت­‌های علمی، فرهنگی و هنری.

الزام همه دستگاه­‌های اجرایی برای تهیه پیوست فرهنگی به ویژه مطالعات میراث فرهنگی برای تمامی طرح­‌ها و پروژه­‌های عمرانی.